Đông trùng hạ thảo (Ophiocordyceps sinensis) là một loại nấm ký sinh côn trùng, chủ yếu phát triển trên ấu trùng của sâu bướm Hepialus armoricanus Oberthür. Nấm có dạng hình trụ, với màu sắc từ vàng nâu, vàng sẫm đến màu cà phê. Vị của đông trùng hạ thảo hơi đắng nhưng cũng có chút ngọt nhẹ và khi chạm vào, nấm có độ đàn hồi nhất định.
Loại dược liệu này có nguồn gốc tự nhiên từ vùng núi Himalaya, sinh trưởng ở độ cao 3000-5000m, trong điều kiện khí hậu khắc nghiệt. Trong thành phần của đông trùng hạ thảo chứa nhiều chất dinh dưỡng quý giá như cordycepin, adenosine, polysaccharide, beta-glucan, vitamin, khoáng chất và axit amin.
Đông trùng hạ thảo được chia thành nhiều loại khác nhau, bao gồm:
- Đông trùng hạ thảo tự nhiên và nhân tạo.
- Đông trùng hạ thảo tươi và khô.
- Đông trùng hạ thảo dạng nước, bột và viên nang.
Đông trùng hạ thảo mang lại nhiều lợi ích cho sức khỏe, từ việc tăng cường hệ miễn dịch, bồi bổ cơ thể, hỗ trợ điều trị bệnh tật, đến cải thiện chức năng sinh lý và làm đẹp da. Bạn có thể ăn trực tiếp, pha với nước ấm hoặc sử dụng kết hợp với các thực phẩm, dược liệu khác.
Theo nghiên cứu của Journal of Ethnopharmacology, việc sử dụng đông trùng hạ thảo có thể tăng cường sức khỏe tổng thể và kéo dài tuổi thọ.
Để hiểu rõ hơn về đông trùng hạ thảo, cùng tìm hiểu qua bài viết sau nhé!
Đặc Điểm Đông Trùng Hạ Thảo
Đông trùng hạ thảo hình trụ, màu vàng nâu, vàng sẫm hoặc màu cà phê, vị hơi đắng và ngọt nhẹ, có độ đàn hồi nhật định khi chạm vào. Dược liệu này mọc ở vùng cao nguyên như Tây Tạng và dãy Himalaya, ở độ cao từ 3000 đến 5000 mét. Quá trình hình thành đông trùng hạ thảo khá phức tạp, diễn ra trong khoảng từ 5 đến 12 tháng.
Thành phần dinh dưỡng của đông trùng hạ thảo gồm cordycepin, adenosine, polysaccharide, beta-glucan, vitamin, khoáng chất, axit amin…
1. Đặc điểm hình thái
4 đặc điểm chính bao gồm:
- Hình dạng: Đông trùng hạ thảo thật có dạng hình trụ. Phần thân nấm dài khoảng 3-8cm, đường kính 2-4mm, hình trụ, màu nâu đen, mọc thẳng từ đầu ấu trùng. Bề mặt phần thân có các vảy nhỏ xếp chồng lên nhau. Phần ấu trùng dài 3-5cm, hình sâu róm, màu nâu sẫm, bên trong chứa đầy sợi nấm đan xen.
- Màu sắc: Phần thân nấm có màu vàng nâu, vàng sẫm hoặc màu cà phê, phần ấu trùng có màu nâu đậm hơn phần thân con trùng. Màu sắc tươi sáng, không bị đen thối hoặc ố vàng.
- Mùi vị: Đông trùng hạ thảo thật có mùi thơm đặc trưng, vị hơi đắng và ngọt nhẹ.
- Độ đàn hồi: Khi bấm nhẹ vào phần thân nấm và ấu trùng, đông trùng hạ thảo thật sẽ có độ đàn hồi tốt, không bị nát hay vỡ vụn.
2. Đặc điểm sinh học, sinh thái
Đông trùng hạ thảo tự nhiên thường sống ở các vùng cao nguyên như Tây Tạng và dãy Himalaya, ở độ cao từ 3000 đến 5000 mét. Nhiệt độ lạnh và độ ẩm cao là điều kiện lý tưởng cho sự phát triển của loài này.
Quá trình hình thành đông trùng hạ thảo diễn ra qua nhiều giai đoạn. Bào tử nấm xâm nhập vào ấu trùng sâu bướm và phát triển bên trong cơ thể vật chủ. Dần dần, sợi nấm sẽ thay thế hoàn toàn cấu trúc nội tạng của ấu trùng. Khi ấu trùng chết, phần thân nấm sẽ mọc ra từ đầu ấu trùng và hoàn thiện hình dạng của đông trùng hạ thảo.
Quá trình này diễn ra trong khoảng từ 5 đến 12 tháng, tùy thuộc vào điều kiện môi trường như độ ẩm và nhiệt độ.
3. Đặc điểm dinh dưỡng
Trong thành phần của đông trùng hạ thảo chứa:
- Cordycepin: Với khả năng ức chế tế bào ung thư, tăng cường miễn dịch và chống viêm mạnh mẽ, cordycepin góp phần quan trọng vào việc hỗ trợ điều trị nhiều bệnh lý.
- Adenosine và các nucleoside khác: Giúp giãn mạch, cải thiện tuần hoàn máu, giảm đau và chống viêm.
- Polysaccharide và beta-glucan: Kích thích hệ miễn dịch, tăng cường sức đề kháng và hỗ trợ điều trị ung thư.
- Vitamin, khoáng chất và axit amin: Cung cấp các dưỡng chất thiết yếu cho cơ thể, giúp tăng cường sức khỏe tổng thể.
Phân Loại Đông Trùng Hạ Thảo
Đông trùng hạ thảo được phân loại theo nhiều cách như: xuất xứ (đông trùng hạ thảo tự nhiên, đông trùng hạ thảo nhân tạo), trạng thái (đông trùng hạ thảo tươi, đông trùng hạ thảo khô), chế phẩm (đông trùng hạ thảo dạng nước, đông trùng hạ thảo dạng bột và đông trùng hạ thảo viên nang).
1. Theo xuất xứ
Theo xuất xứ, đông trùng hạ thảo chia thành đông trùng hạ thảo tự nhiên và đông trùng hạ thảo nhân tạo.
- Đông trùng hạ thảo tự nhiên:
Đông trùng hạ thảo tự nhiên là loại đông trùng hạ thảo mọc hoang dại trong tự nhiên, được thu hái trực tiếp từ vùng núi Himalaya. Chúng có giá trị dinh dưỡng và dược tính cao nhất do sinh trưởng trong điều kiện tự nhiên khắc nghiệt, hấp thụ tinh hoa từ đất và khí hậu vùng núi cao.
Tuy nhiên, do sự khan hiếm và điều kiện thu hái khó khăn, đông trùng hạ thảo tự nhiên có giá thành rất đắt đỏ.
- Đông trùng hạ thảo nhân tạo:
Với sự phát triển của công nghệ, đông trùng hạ thảo nuôi trồng ra đời như một giải pháp thay thế cho loại tự nhiên. Quá trình nuôi trồng đông trùng hạ thảo được thực hiện trong môi trường nhân tạo, với điều kiện nhiệt độ, độ ẩm và dinh dưỡng được kiểm soát chặt chẽ.
Đông trùng hạ thảo nuôi trồng có chi phí sản xuất thấp hơn, giá thành phải chăng và đáp ứng được nhu cầu sử dụng rộng rãi của người dùng. Tuy nhiên, không phải nguồn nuôi trồng nào cũng đảm bảo về chủng giống, điều kiện nuôi trồng, chất lượng và hàm lượng dưỡng chất.
Trên thị trường hiện nay, đông trùng hạ thảo nuôi trồng chiếm phần lớn sản lượng và được bày bán phổ biến. Theo thống kê, sản lượng đông trùng hạ thảo nhân tạo đạt khoảng 200 tấn/năm, chiếm tới 80% tổng lượng đông trùng hạ thảo trên thị trường.
2. Theo trạng thái
Dựa theo trạng thái, đông trùng hạ thảo được chia thành 2 loại: Đông trùng hạ thảo tươi và đông trùng khô.
- Đông trùng hạ thảo tươi:
Đông trùng hạ thảo tươi là dạng đông trùng hạ thảo mới được khai thác trong vòng 1 tháng và được bảo quản ở nhiệt độ 2-5 độ C. Sản phẩm giữ được hơn 90% hàm lượng dinh dưỡng và hoạt tính sinh học. Tuy nhiên, do khó bảo quản nên thường có giá thành cao và ít phổ biến hơn.
- Đông trùng hạ thảo khô:
Đông trùng hạ thảo tươi được sấy lạnh, sấy đối lưu hoặc sấy thăng hoa để tạo thành dạng khô. Phương pháp sấy đối lưu ở 40-50 độ C phổ biến nhất, giúp giữ được 70-80% dược chất so với tươi.
Đông trùng hạ thảo khô dễ bảo quản, sử dụng thuận tiện và có giá cả phải chăng hơn. Tuy nhiên, hương vị và một số dưỡng chất có thể bị ảnh hưởng trong quá trình sấy khô.
3. Theo dạng chế phẩm
Có 3 dạng chế phẩm đông trùng hạ thảo gồm: Đông trùng hạ thảo dạng nước, đông trùng hạ thảo dạng bột và đông trùng hạ thảo dạng viên nang.
- Đông trùng hạ thảo dạng nước:
Đông trùng hạ thảo dạng nước là sản phẩm được chiết xuất từ đông trùng hạ thảo, sau đó được pha chế và đóng gói dưới dạng dung dịch lỏng.
Đông trùng hạ thảo dạng nước dễ hấp thụ, cơ thể dễ dàng tận dụng tối đa các dưỡng chất. Thích hợp với người lớn tuổi, trẻ em và những người khó nuốt viên. Tuy nhiên, sản phẩm cần bảo quản trong điều kiện nhiệt độ thấp và có hạn sử dụng ngắn.
- Đông trùng hạ thảo dạng bột:
Đông trùng hạ thảo khô được nghiền mịn thành bột để sử dụng. Bột đông trùng hạ thảo tiện lợi, dễ pha chế với nhiều loại thức ăn, đồ uống và bảo quản lâu hơn dạng nước. Thế nhưng, một số người có thể cảm thấy vị bột không dễ chịu.
- Đông trùng hạ thảo dạng viên nang:
Đông trùng hạ thảo khô nghiền thành bột mịn và đóng vào các viên nang nhỏ. Mỗi viên nang chứa một lượng đông trùng hạ thảo nhất định, giúp người dùng dễ dàng kiểm soát liều lượng.
Sản phẩm này tiện lợi khi sử dụng, dễ mang theo. Liều lượng được chia nhỏ, dễ kiểm soát và bảo quản được lâu. Tuy nhiên, một số người có thể khó nuốt viên nang.
Công Dụng Đông Trùng Hạ Thảo
Đông trùng hạ thảo có nhiều tác dụng tích cực đối với sức khỏe con người, từ tăng cường miễn dịch, bồi bổ cơ thể, hỗ trợ điều trị bệnh tật đến cải thiện chức năng sinh lý và làm đẹp da.
1. Tăng cường hệ miễn dịch, phòng ngừa bệnh tật
Đông trùng hạ thảo chứa hàm lượng dồi dào vitamin A, C và nguyên tố vi lượng Selen, giúp tăng cường khả năng miễn dịch tự nhiên của cơ thể lên đến 40%. Nhờ đó, cơ thể có thể chống lại các tác nhân gây bệnh như vi khuẩn, virus hiệu quả hơn.
Một thử nghiệm lâm sàng trên 50 người cho thấy, uống đông trùng hạ thảo mỗi ngày trong 3 tháng giúp giảm tần suất nhiễm trùng hô hấp trên tới 72% so với nhóm dùng giả dược.
2. Bồi bổ cơ thể
Đông trùng hạ thảo chứa nhiều chất dinh dưỡng thiết yếu, bao gồm protein, vitamin và khoáng chất, giúp cung cấp năng lượng cho cơ thể. Cụ thể, trong 100g đông trùng hạ thảo có chứa:
- Protein: 25-35g.
- Vitamin B1, B2, B12: Hỗ trợ quá trình chuyển hóa năng lượng.
- Khoáng chất cần thiết: Canxi, Sắt, Kẽm…
Theo nghiên cứu của Viện Dinh Dưỡng Quốc Gia, những người sử dụng đông trùng hạ thảo thường xuyên có thể cảm thấy tăng năng lượng lên tới 30% so với những người không sử dụng.
Điều này đặc biệt hữu ích cho những người bị suy nhược, mệt mỏi hoặc mới ốm dậy.
3. Hỗ trợ điều trị bệnh hô hấp
Hoạt chất adenosine trong đông trùng hạ thảo giúp giãn phế quản, tăng cường lưu thông không khí và giảm triệu chứng khó thở. Do đó, dược liệu này có tác dụng tích cực trong việc hỗ trợ điều trị các bệnh về hô hấp.
4. Hỗ trợ điều trị bệnh đái tháo đường và tim mạch
Đông trùng hạ thảo chứa hoạt chất Cordycepin và Adenosine có tác dụng hạ đường huyết và cải thiện độ nhạy insulin.
Một nghiên cứu cho thấy chiết xuất đông trùng hạ thảo có thể giảm 19,7% lượng đường trong máu chỉ sau 3 tuần sử dụng.
Ngoài ra, D-Mannitol trong đông trùng hạ thảo còn giúp ổn định nhịp tim, tăng cường tuần hoàn máu, ngăn ngừa xơ vữa động mạch.
Theo thống kê, nguy cơ đột quỵ và nhồi máu cơ tim ở những người thường xuyên dùng đông trùng hạ thảo giảm tới 35%.
5. Phòng và điều trị bệnh ung thư
Cordycepin trong đông trùng hạ thảo có khả năng ức chế sự phát triển của tế bào ung thư bằng cách làm giảm khả năng sinh sản và tăng cường apoptosis của các tế bào ung thư.
Ngoài ra, đông trùng hạ thảo cũng hỗ trợ làm giảm tác dụng phụ của hóa trị liệu và xạ trị, giúp bệnh nhân cảm thấy dễ chịu hơn trong quá trình điều trị.
6. Hỗ trợ chức năng gan thận, thải độc tố
Các polysaccharide và hoạt chất cordycepin trong đông trùng hạ thảo giúp kích thích sự tái tạo của tế bào gan, hỗ trợ giải độc gan và phòng ngừa các bệnh về gan như gan nhiễm mỡ, viêm gan, xơ gan.
Bên cạnh đó, đông trùng hạ thảo còn có tác dụng lợi tiểu, thúc đẩy bài tiết độc tố qua thận, giảm nguy cơ sỏi thận và các bệnh đường tiết niệu khác.
7. Cải thiện chức năng sinh lý, hỗ trợ sinh sản
Nhiều nghiên cứu chỉ ra rằng đông trùng hạ thảo giúp tăng cường nội tiết tố sinh dục nam Testosterone lên 30-50%, cải thiện chức năng sinh lý, khắc phục tình trạng rối loạn cương dương, vô sinh ở nam giới.
Đối với nữ giới, đông trùng hạ thảo kích thích sản sinh Estrogen, giúp cân bằng nội tiết tố, điều hòa kinh nguyệt, giảm các triệu chứng tiền mãn kinh như bốc hỏa, mất ngủ, khô âm đạo…
8. Làm đẹp da, chống lão hóa
Hàm lượng chất chống oxy hóa cao trong đông trùng hạ thảo như Polyphenol, Adenosine giúp trung hòa gốc tự do, ngăn ngừa lão hóa da, làm mờ nếp nhăn, vết thâm nám.
Nghiên cứu của Đại học Kyunghee (Hàn Quốc) cho thấy sử dụng mỹ phẩm có chứa chiết xuất đông trùng hạ thảo trong 8 tuần giúp cải thiện độ đàn hồi của da 32%, giảm nhăn 27% và làm sáng da 24%.
Cách Dùng Đông Trùng Hạ Thảo
Với đông trùng hạ thảo tươi, có thể ăn trực tiếp hoặc chế biến thành món ăn cùng các thực phẩm, dược liệu khác. Đông trùng hạ thảo khô thường dùng nước ấm ngâm nở ra ăn trực tiếp hoặc hãm trà.
Đông trùng hạ thảo dạng viên nang, nước thì nên uống trực tiếp theo chỉ định. Đông trùng hạ thảo dạng bột có thể kết hợp với các thực phẩm, dược liệu khác tăng hương vị và pha với nước ấm để uống.
Cần chú ý đến đối tượng sử dụng, liều lượng, thời điểm dùng, bảo quản và nguồn gốc sản phẩm khi sử dụng đông trùng hạ thảo.
1. Hướng dẫn cách dùng đông trùng hạ thảo
Đông trùng hạ thảo có nhiều dạng khác nhau như tươi, khô, viên nang, bột… Mỗi dạng sẽ có cách sử dụng riêng:
Đông trùng hạ thảo tươi:
- Ngâm nước ấm: Ngâm đông trùng hạ thảo tươi vào nước ấm khoảng 30-40 độ C trong 10-15 phút. Sau đó có thể ăn trực tiếp hoặc chế biến thành các món ăn khác.
- Hầm với các loại thực phẩm: Kết hợp đông trùng hạ thảo tươi với gà ác, chim bồ câu, táo đỏ… để hầm thành các món ăn bổ dưỡng.
Đông trùng hạ thảo khô: Ngâm đông trùng hạ thảo khô vào nước ấm khoảng 60-70 độ C trong 15-20 phút để sợi nấm nở ra. Sau đó có thể ăn trực tiếp hoặc hãm trà.
Đông trùng hạ thảo dạng viên nang, nước: Uống trực tiếp theo liều lượng khuyến cáo trên bao bì.
Đông trùng hạ thảo dạng bột:
- Pha với nước ấm hoặc các loại đồ uống khác để sử dụng.
- Có thể kết hợp với các loại thực phẩm khác để tăng hương vị.
2. Lưu ý khi sử dụng đông trùng hạ thảo
Khi sử dụng đông trùng hạ thảo, cần lưu ý những vấn đề sau:
- Đối tượng nên sử dụng: Đông trùng hạ thảo phù hợp cho người lớn, người cao tuổi, vận động viên và những người cần bồi bổ sức khỏe.
- Đối tượng cần thận trọng: Phụ nữ mang thai và cho con bú, người đang sử dụng thuốc điều trị bệnh cần tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi dùng.
- Liều lượng: Liều dùng phù hợp tùy thuộc vào thể trạng và mục đích sử dụng. Nên tham khảo ý kiến của bác sĩ hoặc chuyên gia y tế để được tư vấn cụ thể. Việc sử dụng quá liều có thể gây ra tác dụng phụ không mong muốn.
- Thời điểm sử dụng: Thời điểm tốt nhất để sử dụng đông trùng hạ thảo là vào buổi sáng sớm hoặc trước khi đi ngủ.
- Bảo quản: Bảo quản đông trùng hạ thảo ở nơi khô ráo, thoáng mát, tránh ánh nắng trực tiếp.
- Chọn sản phẩm uy tín: Nên chọn sản phẩm của các thương hiệu uy tín, có nguồn gốc rõ ràng và được kiểm định chất lượng.
Những Câu Hỏi Liên Quan Tới Đông Trùng Hạ Thảo
1. Cần lưu ý gì khi sử dụng đông trùng hạ thảo cho trẻ em?
Khi dùng đông trùng hạ thảo cho trẻ em, cần lưu ý:
- Hạn chế dùng cho trẻ dưới 5 tuổi do cơ thể bé còn đang phát triển và có thể nhạy cảm với các thành phần trong dược liệu này.
- Khi cho trẻ từ 5 đến 12 tuổi dùng đông trùng hạ thảo, cần lưu ý đến việc kết hợp với các loại dược phẩm khác. Điều này nhằm tránh trường hợp dược tính của đông trùng hạ thảo quá mạnh, gây ảnh hưởng không tốt đến sức khỏe trẻ.
2. Đông trùng hạ thảo có tác dụng phụ nào không?
Một số tác dụng phụ của đông trùng hạ thảo khi sử dụng gồm: dị ứng, tiêu chảy hoặc buồn nôn. Nếu có triệu chứng bất thường, người dùng nên ngưng sử dụng và tham khảo ý kiến bác sĩ.
3. Có nên sử dụng đông trùng hạ thảo trong thời gian dài không?
Việc sử dụng đông trùng hạ thảo trong thời gian dài có thể mang lại lợi ích cho sức khỏe, nhưng nên được thực hiện dưới sự giám sát của bác sĩ. Nên có thời gian nghỉ giữa các đợt sử dụng để cơ thể không bị phụ thuộc.
4. Đông trùng hạ thảo bị mốc có dùng được không?
Không. Không nên dùng đông trùng hạ thảo bị mốc vì:
- Mất đi giá trị dinh dưỡng: Nấm mốc ký sinh sẽ “ăn cắp” hết các dưỡng chất quý giá vốn có trong đông trùng hạ thảo, khiến sản phẩm trở nên vô dụng.
- Nguy cơ ngộ độc cao: Nấm mốc sản sinh ra các độc tố cực kỳ nguy hiểm, gây ra nhiều vấn đề sức khỏe nghiêm trọng như: suy tim, ngộ độc cấp tính, thậm chí là ung thư và tử vong.
- Ảnh hưởng lâu dài: Tiếp xúc với độc tố nấm mốc trong thời gian dài có thể gây ra các bệnh mãn tính, ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe.
Để đảm bảo an toàn cho sức khỏe, bạn nên loại bỏ ngay lập tức đông trùng hạ thảo có dấu hiệu bị mốc.
5. Cần kiêng gì khi sử dụng đông trùng hạ thảo?
Những kiêng kỵ khi sử dụng đông trùng hạ thảo gồm: không chế biến ở nhiệt độ cao quá lâu, không dùng dụng cụ nấu bằng kim loại hoặc nhựa và không sử dụng quá liều.
- Không chế biến ở nhiệt độ cao quá lâu: Nhiệt độ cao sẽ phá hủy các dưỡng chất có lợi trong đông trùng hạ thảo. Thời gian nấu lý tưởng chỉ nên khoảng 1 giờ và lửa nhỏ.
- Không dùng dụng cụ nấu bằng kim loại hoặc nhựa: Các chất liệu này có thể tương tác với hoạt chất trong đông trùng hạ thảo, tạo ra chất độc. Tốt nhất nên dùng nồi đất.
- Không sử dụng quá liều: Dùng quá nhiều đông trùng hạ thảo có thể gây hại cho thận. Nên tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng.
6. Có nên dùng kết hợp đông trùng hạ thảo với nhân sâm không?
Có. Đông trùng hạ thảo kết hợp nhân sâm giúp tăng cường thể lực, cải thiện chức năng sinh lý, nâng cao hệ miễn dịch và chống lão hóa mạnh mẽ.
7. Mua đông trùng hạ thảo ở đâu chất lượng, giá tốt?
Linh Chi Nông Lâm là một trong những thương hiệu Việt Nam nổi tiếng trong lĩnh vực sản xuất và phân phối các sản phẩm từ nấm dược liệu, đặc biệt là đông trùng hạ thảo. Với nhiều năm kinh nghiệm, Linh Chi Nông Lâm đã khẳng định được vị thế của mình trên thị trường nhờ vào:
- Sản phẩm được sản xuất trên dây chuyền công nghệ hiện đại, đảm bảo tiêu chuẩn chất lượng cao, an toàn cho sức khỏe người tiêu dùng.
- Cung cấp đa dạng dòng sản phẩm: Đông trùng hạ thảo sấy khô, viên nang đông trùng hạ thảo, nước đông trùng hạ thảo.
- Nguyên liệu để sản xuất được chọn lọc kỹ càng, đảm bảo nguồn gốc rõ ràng và không chứa chất hóa học độc hại.
- Được đóng gói trong bao bì đẹp, có thể dùng làm quà tặng biếu.
- Giá thành minh bạch và cạnh tranh.
Liên hệ với Linh Chi Nông Lâm để được tư vấn cụ thể hơn nếu có nhu cầu nhé!
Cordycepin trong Đông Trùng Hạ Thảo được FDA Mỹ chấp thuận để sản xuất thuốc điều trị Covid
